Nacionalni park Šar planina je najmlađi nacionalni park u Srbiji koji je proglašen 1986. godine rešenjem koje je doneto na osnovu Ukaza Skupštine AP Kosova i Metohije, a potvrđeno Zakonom o nacionalnom parku („Službeni list SAP Kosovo“ 11/86). Pošto Nacionalni park nije u to vreme i organizaciono konstituisan tek kad je 1993. godine donet Zakon o nacionalnim parkovima Republike Srbije („Službeni glasnik RS 39/93) potvrđeno je njegovo proglašenje. Nacionalnim parkom upravlja Javno preduzeće „Nacionalni park Šar-planina“ sa sedištem na Brezovici, opština Štrpce. Javno preduzeće „Nacionalni park Šar – planina“ osnovano je 10.11.1993. godine, Zakonom o nacionalnim parkovima.
Proglašeni Nacionalni park Šar planina se prostire na teritoriji opština Kačanik, Uroševac, Prizren, Štrpce i Suva Reka. Po nadmorskoj visini je najviši nacionalni park u Srbiji jer se prostire u pojasu između 1220 – 2670 m. Zahvata prostor masiva Šar planina na granici Srbije i Makedonije tj. najjužniji deo AP Kosovo i prostire se između Metohijsko – prizrenske kotline na severozapadu, Kosovske na severu i Pološke i Mavrovske kotline u Makedoniji na jugu i jugoistoku.
Nacionalni park „Šar-planina“ se svojim jedinstvenim prirodnim odlikama i specifičnostima i stanjem biodiverziteta i zaštićenim vrstama biljaka i životinja, svrstava među najatraktivnije nacionalne parkove na Balkanu. Nalazi se na Listi međunarodno značajnih područja za ptice – IBA područje i Listi međunarodno značajnih područja za biljke – IPA područje. Nacionalni park „Šar –planina “ ima sve uslove za upis u Listu svetske prirodne i kulturne baštine i u Listu rezervata biosfere (MAB).
Usled specifične političko – bezbednosne situacije JP Nacionalni park Šar planina nije bio u mogućnosti da upravlja celom površinom Nacionalnog parka od 39 000 ha („Službeni glasnik RS 39/93) koji mu je dat u nadležnost već sa delom od 11 708 ha koji se prostire u okviru srpske enklave na teritoriji opštine Štrpce.
U toku 2012. godine donet je (do kraja 2012. godine je trebalo da se usvoji) Zakon o nacionalnom parku Šar-planina, po kojem se nacionalni park prostire na teritoriji opština Štrpce, Prizren, Suva Reka i Kačanik i obuhvata ukupnu površinu od 22.805,43 ha, od čega je 10.358 ha u državnoj svojini, dok je 12.446 ha delom u državnom, društvenom i drugim oblicima svojine. Taj zakon predviđa da Javno preduzeće Nacionalni park ”Šar-planina” ima veća prava i ovlašćenja, ali i veću odgovornost i obaveze nego do sada, što se naročito odnosi na sektor čuvarske službe, kako bi se kompetentnije i uspešnije očuvale i održivo koristile prirodne vrednosti, širila svest o javnom interesu zaštite prirode i efikasnije obezbedio održivi socio-ekonomski razvoj u nacionalnom parku.
Do 2012. godine, kada je trebalo da se usvoji Zakon o nacionalnom parku Šar-planina, u nacionalnom parku granice i režim zaštite bili su određeni na osnovu terenskih naučno-stručnih istraživanja. Nacionalni park se prostirao na površini od oko 39.000 ha na teritorijama opština Kačanik, Štrpce, Suva Reka, Prizren i Dragaš. Od ukupne površine nacionalnog parka 17.375 ha je bilo pod šumom, a 20.690 ha pod pašnjacima i suvatima i 935 ha pod livadama.
Struktura zemljišta u nacionalnom parku Šar planina
| Struktura zemljišta |
Površina (ha) |
| Šume i šumsko zemljište |
17 375 |
| Livade i pašnjaci |
20 885 |
| Njive i oranice |
640 |
| Voćnjaci i vinogradi |
— |
| Ostalo zemljište |
300 |
| Ukupno |
39 000 |
Predviđeno je povećanje postojeće zaštićene teritorije tako da se nacionalni park prostire na površini od 96.987,86 ha (na teritoriji opštine Dragaš 31.300 ha, opštine Prizren 30.600 ha, opštine Štrpce oko 24.000 ha, opštine Suva reka oko 7.500 ha i opštine Kačanik oko 3.600 ha) i da obuhvati: klisuru Prizrenske Bistrice sa kulturno-istorijskom celinom manastira Sv. Arhanđeli, veći deo Ljubotena sa šumskim kompleksom Bukovika, kompleks Mušutiških šuma, atar Brezovice, odnosno sve prostore koje je zbog svojih vrednosti i karakteristika potrebno zaštiti.
Na datoj površini pod prvim stepenom zaštite bi bilo 12,3% (11.927,94 ha), drugim stepenom zaštite 22,3% (21.663, 68 ha) i trećim stepenom zaštite 65,4% (63.393,23 ha).
Dakle po Zakonu o Nacionalnom parku Šar planina koji je trebao da bude usvojen do kraja 2012., a zvog specifične političke situacije na tom delu Srbije još nije, površina Nacionalnog parka bi bila 22.805,43 ha.
Nacrtom Zakona o nacionalnom parku „Šar-planina“, Članom 4. utvrđeni su i režimi zaštite I, II i III stepena u nacionalnom parku
Režim zaštite I stepena
Na prostoru Nacionalnog parka „Šar planina” područja pod strogom zaštitom, obuhvataju površinu od 7.359 ha, odnosno 32,27% područja Nacionalnog parka „Šar planina”. U režimu I stepena zaštite u okviru nacionalnog parka su (Nacrt Zakona o nacionalnom parku Šar-planina, Član 4, 2011):
– Ljuboten,
– Cirk Livadičkog jezera,
– Klisura,
– Centralni deo Šarskog grebena: cirkovi u izvorištu Durlovog potoka, Jažinačkog jezera, Golemog jezera, Dupnica i Kobilica,
– Popovo prase – Ošljak – Golem bor – Bukoasat,
– Ostrovica, i
– Rusenica.
Režim zaštite ІІ stepena
Pod režimom zaštite ІІ stepena, ukupno je 2.999 ha, odnosno 13,15% površine područja Nacionalnog parka „Šar planina“, na sledećim lokalitetima (Nacrt Zakona o nacionalnom parku Šar-planina, Član 4, 2011):
– Plavlje-Demirkapija – Guvnište – Tumba – Crvena karpa – Piribreg,
– Jelovarnik,
– Južne padine Ošljaka,
– Kopane vode – Tumba – Mravinac – Tromeđa,
– Leščica i
– Vrtop – Karanikolica.
Režim zaštite ІІІ stepena
Režim zaštite ІІІ stepena, ukupne površine 12.446 ha, odnosno 54,58% područja Nacionalnog parka „Šar planina”, obuhvata preostali planinski i predplaninski deo nacionalnog parka, koji nije obuhvaćen režimom zaštite I i II stepena.
Leave a Reply